Na wstępie należy wskazać, że polski system prawny przewiduje następujące formy prawne prowadzenia działalności gospodarczej:

• jednoosobowa działalność gospodarcza
• spółka cywilna
• spółki osobowe: spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna,
• spółki kapitałowe: spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka akcyjna, prosta spółka akcyjna.

Wybór formy prawnej prowadzenia działalności gospodarczej to bardzo ważna decyzja biznesowa. Wywołuje ona bowiem konkretne skutki prawno-podatkowe. Warto również pamiętać, że każda decyzja biznesowa wiąże się z szeroko pojętym ryzykiem, w tym ryzykiem podatkowym. W dzisiejszym wpisie  znajdziesz najważniejsze informacje dotyczące spółek prawa handlowego i spółki cywilnej, w tym aspekty prawno-podatkowe, na które należy zwrócić uwagę podczas wyboru formy prowadzenia działalności.

Jednoosobowa działalność gospodarcza

Jednoosobowa działalność gospodarcza uregulowana została ustawą z dnia z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców i jest to najpowszechniejsza forma prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce. Jak sama nazwa wskazuje, firmę w tej formie prawnej może założyć wyłącznie jedna osoba fizyczna i wymagaj ona rejestracji w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej – CEIDG, czyli w rejestrze przedsiębiorców prowadzących w Polsce JDG. Szczegółowe informacje dotyczące aspektów formalno-prawnych związanych z rozpoczęciem jednoosobowej działalności gospodarczej znajdują się w moim poprzednim wpisie: Planujesz rozpocząć działalność gospodarczą? Sprawdź o czym należy pamiętać jeszcze przed otwarciem firmy.

Spółka cywilna

Ta forma prawna uregulowana została przede wszystkim przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, dalej: KC, zgodnie z którym poprzez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągniecia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów. Art. 860 §2 KC stanowi ponadto, że umowa spółki powinna być stwierdzona pismem. Co do zasady w umowie spółki powinien być zawarty cel gospodarczy, wysokość wkładów jakie wnoszą wspólnicy oraz zasady podziału zysków. Należy również wskazać, że jeżeli któryś ze wspólników wnosi do spółki cywilnej nieruchomości, wówczas umowę spółki należy sporządzić w formie aktu notarialnego. Warto pamiętać, że spółka cywilna nie podsiada statusu przedsiębiorcy, jest ona jedynie stosunkiem prawnym – umową opartą na współdziałaniu osób fizycznych, będących przedsiębiorcami, dążących do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Spółka cywilna nie występuje bowiem w obrocie prawnym jako osobny podmiot gospodarczy od jej wspólników. Nie jest podmiotem praw i obowiązków i nie dokonuje we własnym imieniu czynności prawnych. Tę rolę pełnią w spółce cywilnej wspólnicy. Zatem firmę w formie spółki cywilnej założyć może co najmniej dwóch wspólników, której nazwa będzie zawierać imiona i nazwiska wspólników, nazwę, adres oraz oznaczenie spółka cywilna lub s.c. Należy również w tym miejscu wskazać, że wspólnicy są obowiązani do rejestracji w CEIDG, a ponadto odrębnie należy złożyć wniosek o wpis spółki do rejestru REGON. W momencie, gdy spółka uzyska numer REGON oraz NIP, wszyscy wspólnicy obowiązani są złożyć wnioski o aktualizację danych spółki cywilnej wpisanych do CEIDG. Należy wskazać, że co do zasady prawo prowadzenia spraw spółki przysługuje każdemu ze wspólników. Umowa spółki może jednak  odmiennie regulować prowadzenie spraw spółki, np. niektórzy wspólnicy mogą być pozbawieni tego prawa lub ich prawo może zostać ograniczone. Warto również pamiętać, że w spółce cywilnej występuje solidarna i nieograniczona odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki. Obejmuje zarówno majątek powstały w wyniku prowadzenia firmy, jak i majątki osobiste wspólników. Natomiast w przypadku spłaty długu przez jednego ze wspólników, pozostali są zwolnieni z odpowiedzialności.

ZUS w spółce cywilnej

Każdy wspólnik jest traktowany przez ZUS jak przedsiębiorca, a co za tym idzie każdy z nich jest obowiązany co miesiąc samodzielnie odprowadzać składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Dobrowolne jest natomiast opłacanie składek na ubezpieczenie chorobowe, które uprawnia do zasiłku w trakcie zwolnienia lekarskiego.

Opodatkowanie i księgowość w spółce cywilnej

Należy podkreślić, że spółka cywilna nie jest podatnikiem podatku dochodowego. Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają bowiem dochody każdego ze wspólników proporcjonalnie do ich udziału w spółce. Należy wskazać, że podobnie jak w JDG, wspólnicy spółki cywilnej mogą prowadzić księgowość w formie księgi przychodów i rozchodów (księgowość uproszczona), dopóki nie przekroczą ustawowego limitu przychodów w wysokości 2.000.000 euro. Warto jednak podkreślić, że na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług, sama spółka cywilna jest podatnikiem podatku VAT.

Spółki osobowe:

Spółka jawna

Spółka jawna jest spółką osobową, prowadzącą przedsiębiorstwo pod własną firmą, uregulowaną ustawą z dnia 15 września 2000 roku Kodeks spółek handlowych, dalej: KSH. Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie „spółka jawna” lub „sp. j.”. Wspólnikami spółki jawnej mogą być osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, np. spółki osobowe prawa handlowego. Warto jednak podkreślić, że wspólnikiem spółki jawnej nie może być wspomniana wyżej spółka cywilna, bowiem nie posiada ona osobowości prawnej czy zdolności prawnej. Należy podkreślić, że umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności i powinna zawierać:
1) firmę i siedzibę spółki;
2) określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość;
3) przedmiot działalności spółki;
4) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Należy w tym miejscu wskazać, że spółka jawna, jak każda spółka prawa handlowego, powstaje z chwilą wpisu do rejestru, tj. Krajowego Rejestru Sądowego (KRS).

Spółka jawna nie posiada osobowości prawnej, posiada jednak zdolność prawną i jest tym samym odrębnym podmiotem w obrocie gospodarczym od jej wspólników. Może zatem nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną. Co do zasady każdy wspólnik spółki jawnej jest obowiązany wnieść do spółki wkład, który powinien być dokładnie określony w umowie spółki. Wspólnicy mogą wnieść zarówno wkład pieniężny (określoną kwotę pieniędzy), jak i wkład niepieniężny (własność i inne prawa rzeczowe). Warto również podkreślić, że majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.

Ponadto prawo do reprezentowania spółki ma każdy wspólnik spółki jawnej. Nie ma przy tym znaczenia, czy wspólnikiem jest osoba fizyczna czy też osoba prawna. Szczegółowy sposób reprezentacji można jednak określić w umowie spółki. Należy również podkreślić, że występuje solidarna odpowiedzialność spółki i wspólników za jej zobowiązania. Jeżeli majątek spółki nie wystarcza na spłatę zobowiązań, wówczas odpowiedzialność za zobowiązania spoczywa na wspólnikach, którzy odpowiadają całym swoim majątkiem bez ograniczenia.

ZUS w spółce jawnej

Każdy wspólnik spółki jawnej, podobnie jak spółki partnerskiej czy komandytowej, traktowany jest przez Zakład Ubezpieczeń Spo jak przedsiębiorca, a co za tym idzie każdy z nich jest obowiązany co miesiąc samodzielnie odprowadzać składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Dobrowolne jest natomiast opłacanie składek na ubezpieczenie chorobowe, które uprawnia do zasiłku w trakcie zwolnienia lekarskiego. Natomiast spółka pełni funkcję płatnika składek jedynie za osoby świadczące w niej pracę na podstawie umowy o pracę bądź umowy zlecenia. 

Opodatkowanie w spółce jawnej

Co do zasady spółka jawna nie jest podatnikiem podatku dochodowego. Podatnikami podatku dochodowego są wyłącznie poszczególni wspólnicy spółki – osoby fizyczne jako podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych lub osoby prawne jako podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych. Dochody z tytułu udziału w spółce jawnej traktowane są na gruncie PIT jako dochody z działalności gospodarczej. Każdy ze wspólników rozpoznaje dochody w spółce jawnej w proporcji do przysługującego mu udziału w zysku spółki jawnej. Należy jednak zaznaczyć, że spółka jawna może stać się podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych CIT w sytuacji, gdy ma ona siedzibę lub zarząd w Polsce oraz gdy jednocześnie jej wspólnikami nie są wyłącznie osoby fizyczne i spółka nie złoży przed rozpoczęciem roku obrotowego informacji o podatnikach podatku CIT oraz podatnikach podatku PIT – na formularzu CIT-15J przed rozpoczęciem roku obrotowego lub w terminie 14 dni od dnia zarejestrowania spółki jawnej (w przypadku spółki nowo utworzonej oraz powstałej z przekształcenia) albo zaistnienia zmian w składzie wspólników – posiadających, bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów niebędących podatnikami podatku dochodowego, prawa do udziału w zysku tej spółki. Natomiast na gruncie ustawy o VAT spółka jawna jest odrębnym podatnikiem podatku VAT.

Księgowość w spółce jawnej

Co do zasady spółka jawna może prowadzić księgowość w jednej z wybranych form:

1. podatkowej księgi przychodów i rozchodów,
2. zasad pełnej księgowości, tj. księgi rachunkowe,
3. ewidencji przychodów, jeżeli wspólnicy wybrali opodatkowanie ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych.

Spółka jawna ma jednak obowiązek prowadzenia pełnej księgowości, gdy przychody netto spółki przekroczą 2.000.000 euro w danym roku, albo gdy wspólnikami w spółce są osoby prawne, np. spółka z o.o.

Spółka partnerska

Spółka partnerska to osobowa spółka handlowa, którą mogą założyć co do zasady minimum dwie osoby fizyczne, uprawnione do wykonywania wolnych zawodów. Takimi zawodami są m.in. adwokat, aptekarz, architekt, biegły rewident, doradca podatkowy, lekarz, notariusz, radca prawny, rzecznik patentowy, rzeczoznawca majątkowy.

Umowa spółki partnerskiej musi być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności przez wszystkich partnerów. Tak jak w przypadku innych spółek, jeżeli przedmiotem wkładu wspólnika jest nieruchomość, umowa spółki musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego.

Treść umowy spółki ustalają partnerzy, jednakże Kodeks spółek handlowych wskazuje na następujące obowiązkowe elementy umowy:

1. określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki
2. przedmiot działalności spółki
3. nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki
4. nazwiska i imiona partnerów reprezentujących spółkę
5. firma i siedziba spółki
6. czas trwania spółki jeśli jest oznaczony
7. określenie wkładów wnoszonych przez każdego partnera i ich wartość.

Spółka partnerska powstaje z chwilą rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. 

Obowiązkowym elementem oznaczenia firmy spółki partnerskiej jest wskazanie nazwiska co najmniej jednego partnera. Można jednak umieścić nazwiska niektórych bądź wszystkich partnerów. Ponadto firma spółki partnerskiej oprócz nazwisk lub nazwiska partnera tej spółki powinna zawierać dodatkowe oznaczenie „i partner” lub „i partnerzy” albo „spółka partnerska”. Takie oznaczenie służy bowiem ujawnieniu na zewnątrz formy prawnej spółki.

Jeżeli chodzi o prowadzenie spraw spółki i reprezentowanie jej, co do zasady jest to prawem każdego partnera, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. Spółka partnerska za zobowiązania odpowiada całym swoim majątkiem, który stanowi jej własność. Należy podkreślić, że występuje solidarna odpowiedzialność spółki i partnerów za zobowiązania spółki. Jeśli więc majątek spółki nie wystarcza na spłatę zobowiązań, odpowiedzialność za zobowiązania spoczywa na partnerach, którzy wówczas odpowiadają całym swoim majątkiem bez ograniczenia. Warto wskazać, że partner nie ponosi jednak odpowiedzialności za zobowiązania spółki powstałe w związku z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu w spółce, jak również za zobowiązania spółki będące następstwem działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę na podstawie umowy o pracę lub innego stosunku prawnego, które podlegały kierownictwu innego partnera przy świadczeniu usług związanych z przedmiotem działalności spółki.

ZUS w spółce partnerskiej

W spółce partnerskiej również każdy wspólnik jest płatnikiem składek na własne ubezpieczenia, dlatego dodatkowo powinien zarejestrować się w ZUS, przekazując stosowne zgłoszenie.

Opodatkowanie w spółce partnerskiej

Spółka partnerska nie jest płatnikiem podatku dochodowego. Każdy wspólnik płaci za siebie podatek dochodowy od osób fizycznych według skali podatkowej lub stawki liniowej w wysokości 19%, jako dochody z działalności gospodarczej. Natomiast na gruncie przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, spółka partnerska jest odrębnym podatnikiem podatku VAT.

Księgowość

Spółka partnerska może prowadzić księgowość w formie uproszczonej, tj. w formie podatkowej księgi przychodów i rozchodów, dopóki nie przekroczy ustawowego limitu przychodów w wysokości 2.000.000 euro. Jeśli spółka przekroczy ten limit, wówczas obowiązana jest prowadzić pełną księgowość.

Spółka komandytowa

Spółka komandytowa jest osobową spółką handlową, która posiada zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych. Spółka ta może zatem we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania.

Spółka komandytowa może być utworzona przez co najmniej dwóch wspólników, z których jeden jest komplementariuszem, odpowiadającym za zobowiązania spółki komandytowej całym swoim majątkiem, a drugi komandytariuszem ponoszącym ograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, tj. do wysokości sumy komandytowej.

Firma spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp.k.”. Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spółka komandytowa”. Nie wyklucza to zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną. Natomiast zawarcie umowy spółki komandytowej następuje w formie aktu notarialnego albo przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnionego w systemie teleinformatycznym.

Zgodnie z KSH umowa spółki komandytowej powinna zawierać co najmniej:

1. firmę i siedzibę spółki
2. przedmiot działalności spółki
3. czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony
4. oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość
5. sumę komandytową.

Należy podkreślić, że wniesienie wkładu jest obowiązkiem każdego wspólnika i umowa spółki nie może zwalniać żadnego wspólnika z tego obowiązku. Spółka komandytowa, jak każda spółka handlowa, powstaje z chwilą wpisu spółki do Krajowego Rejestru Sądowego.

Co do zasady każdy wspólnik będący komplementariuszem może samodzielnie reprezentować spółkę. Natomiast komandytariusz może reprezentować spółkę wyłącznie jako jej pełnomocnik. Podobnie prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki należy do każdego komplementariusza, zaś komandytariusz jest pozbawiony tego prawa i obowiązku. Zasada ta może być odmiennie uregulowana w umowie spółki. Ponadto wskazać należy, że występuje solidarna odpowiedzialność spółki i wspólników za zobowiązania spółki. Jeśli majątek spółki nie wystarcza na spłatę zobowiązań, wówczas odpowiedzialność za zobowiązania spoczywa na wspólnikach. Odpowiedzialność wspólników jest uzależniona od statusu, jaki posiadają, bowiem komplementariusz odpowiada całym swoim majątkiem bez ograniczenia. Natomiast komandytariusz odpowiada do wysokości sumy komandytowej.

ZUS w spółce komandytowej

W spółce komandytowej każdy wspólnik jest płatnikiem składek na własne ubezpieczenia, dlatego dodatkowo powinien zarejestrować się w ZUS, przekazując stosowne zgłoszenie. Warto jednak wskazać, że składka zdrowotna ma charakter ryczałtowy – nie jest liczona od dochodu wspólników, a co za tym idzie w 2023 roku podstawa wymiaru wynosi 6965,94 zł, w związku z czym składka została ustalona w wysokości 626,93 zł miesięcznie.

Opodatkowanie w spółce komandytowej

Odmiennie od opisanych wyżej spółek osobowych, spółka komandytowa jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Co do zasady wysokość stawki podatku dochodowego od osób prawnych to 19% od osiągniętego dochodu. Jeżeli spółka komandytowa będzie mogła zostać uznana za tzw. małego podatnika, wówczas stawka ta wyniesienie 9%, o ile roczne przychody spółki nie przekroczą 2.000.000 euro.

Wypłata zysku przez spółkę komandytową na rzecz wspólników również podlegać będzie opodatkowaniu. W rzeczywistości może dojść zatem do podwójnego opodatkowania, bowiem przychód wypracowany przez spółkę opodatkowany jest na poziomie spółki, a następnie przy wypłacie dywidendy wspólnikom dochodzi do ponownego opodatkowania, tym razem na poziomie wspólników. Wypłata wspólnikom dywidendy opodatkowana jest co do zasady zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 19% PIT lub CIT, w zależności od tego, czy wspólnik jest odpowiednio osobą fizyczną lub osobą prawną.

Warto jednak wskazać na regulacje dotyczące komplementariuszy będących osobami fizycznymi. Zgodnie z art. 30a ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowych od osób fizycznych (PIT), od uzyskanych dochodów (przychodów) przez komplementariusza z tytułu udziału w zyskach spółki komandytowej mającej siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobiera się 19% zryczałtowany podatek dochodowy z dywidend i innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych. Zryczałtowany podatek ustalony w ten sposób pomniejsza się jednak o kwotę odpowiadającą iloczynowi procentowego udziału komplementariusza w zysku tej spółki i podatku należnego od tej spółki obliczonego zgodnie z art. 19 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) za rok podatkowy, z którego przychód z tytułu udziału w zysku został uzyskany. Należy mieć jednak na uwadze, że zgodnie z art. 30a ust. 6b ustawy PIT, kwota pomniejszenia nie może przekroczyć kwoty podatku obliczonego zgodnie z ogólnymi zasadami. Mając na względzie powyższe regulacje należy wskazać, że jeżeli spółka komandytowa nie będzie korzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego od osób prawnych, komplementariusz będący podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych nie zapłaci w praktyce zryczałtowanego podatku od otrzymanego udziału w zysku. Podwójne opodatkowanie dochodów wypłacanych ze spółki komandytowej „dotknie” jednak komandytariuszy. Bowiem tylko komplementariusz może odliczyć proporcjonalnie taką część podatku CIT, w jakiej uczestniczy w zyskach spółki. Przykładowo jeżeli komplementariusz ma prawo do 80% zysków spółki komandytowej, wówczas może odliczyć 80% podatku CIT zapłaconego przez spółkę. Podsumowując zatem powyższe efektywne opodatkowanie komplementariusza wyniesie 19%, w przypadku spółki, której zysk został opodatkowany stawką 19% podatku CIT, albo 17,3% jeżeli  spółka komandytowa jest małym podatnikiem i jej zysk został opodatkowany 9% stawką podatku CIT.

Warto jednak wskazać, że zgodnie z art.21 ust.1 pkt 51a ustawy o PIT komandytariusz może natomiast skorzystać ze zwolnienia w wysokości 50% przychodów z tytułu udziału w zysku spółki komandytowej, nie więcej niż 60 000 zł w danym roku.

Należy również podkreślić, że spółka komandytowa może skorzystać z tzw. estońskiego CIT, którego szczegółowy mechanizm przedstawię w osobnym wpisie.

Na gruncie ustawy o VAT spółka komandytowa jest podatnikiem podatku od towarów i usług.

Księgowość w spółce komandytowej

Spółka komandytowa jest obowiązana do prowadzenia pełnej księgowości, czyli ksiąg rachunkowych.

Spółka komandytowo-akcyjna

Spółka komandytowo-akcyjna jest osobową spółką handlową. Nie posiada osobowości prawnej, ma jednak zdolność prawną, czyli może we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania.

W spółce komandytowo-akcyjnej występuje co najmniej dwóch wspólników, komplementariusz i akcjonariusz. Komplementariusz ponosi nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki komandytowo-akcyjnej. Komplementariuszami i akcjonariuszami mogą być osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które mają zdolność prawną.

Należy wskazać, że wymagany jest kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej na poziomie minimum 50 000 zł.

Zgodnie z KSH Osoby podpisujące statut są założycielami spółki. Statut powinni podpisać co najmniej wszyscy komplementariusze. Ponadto Kodeks wskazuje na obowiązkowe elementy, jakie musi zawierać status:

1) firmę i siedzibę spółki;
2) przedmiot działalności spółki;
3) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony;
4) oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego komplementariusza oraz ich wartość;
5) wysokość kapitału zakładowego, sposób jego zebrania, wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela;
6) liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów;
7) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz ich siedziby, adresy albo adresy do doręczeń albo adresy do doręczeń elektronicznych;
8) organizację walnego zgromadzenia i rady nadzorczej, jeżeli ustawa lub statut przewiduje ustanowienie rady nadzorczej.

Statut spółki komandytowo-akcyjnej powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Natomiast firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowo-akcyjna”. Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „S.K.A.”. Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem „spółka komandytowo-akcyjna”. Nie wyklucza to zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną. Spółka komandytowo-akcyjna powstaje z chwilą wpisu do KRS.

Należy w tym miejscu wskazać, że komplementariusz w spółce komandytowo-akcyjnej odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem, w sposób nieograniczony. Natomiast akcjonariusz w spółce komandytowo-akcyjnej nie odpowiada za zobowiązania spółki. Jest on zasadniczo traktowany wyłącznie jak inwestor. Akcjonariusz może jednak odpowiadać za zobowiązania spółki w sytuacji zamieszczenia nazwiska akcjonariusza w firmie spółki komandytowo-akcyjnej, albo gdy nie ujawnia pełnomocnictwa, działa bez umocowania lub z jego przekroczeniem.

Należy również wskazać, że spółka komandytowo-akcyjnej wiąże się z dodatkowymi formalnościami i tym samym kosztami, które nie obowiązują w spółce komandytowej. Należy bowiem wskazać, że przed objęciem akcji przez akcjonariusza dom maklerski musi potwierdzić dokonanie wpłaty na rzecz zakupu akcji. Ponadto występuje obowiązek prowadzenia rejestru akcjonariuszy przez podmiot zewnętrzny, a także prowadzenia strony internetowej, na której spółka obowiązana jest zamieszczać informacje i ogłoszenia skierowane do akcjonariuszy.

ZUS w spółce komandytowo-akcyjnej

Komplementariusze spółek komandytowo-akcyjnych od 2023 roku zostali objęci obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi i ubezpieczeniem zdrowotnym. Komplementariusz ma obowiązek dokonania zgłoszenia do ZUS jako płatnik składek na własne ubezpieczenia, a także jako osoba ubezpieczona.  Należy przy tym wskazać, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek. Z kolei składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9% podstawy wymiaru składki. Podstawą wymiaru składki w przypadku komplementariuszy S.K.A. stanowi kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale roku poprzedniego, włącznie z wypłatami z zysku, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Kwota przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w IV kwartale 2022 r. wynosi 6 965,94 zł, a zatem w 2023 r. składka zdrowotna wyniesie w przypadku komplementariusza 626,93 zł.

Natomiast pełnienie funkcji akcjonariusza nie stanowi tytułu do ubezpieczeń społecznych czy ubezpieczenia zdrowotnego.

Opodatkowanie w spółce komandytowo-akcyjnej

Spółka komandytowo-akcyjna ma status podatnika podatku dochodowego od osób prawnych (CIT).

Podatek od dochodów spółki komandytowo-akcyjnej jest płacony przez spółkę. Należy również wskazać, że transfer zysku wypracowanego przez spółkę komandytowo-akcyjną do jej wspólników co do zasady powoduje powstanie obowiązku zapłaty podatku dochodowego. Ustawa przewiduje opodatkowanie dla SKA, takie jak w przypadku innych podatników podatku CIT, tj. wszystkie zyski pochodzące z działalności spółki komandytowo-akcyjnej stawką 9% dla małych podatników, czyli gdy wartość przychodu ze sprzedaży nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym 2.000.000 euro albo stawką 19% dla pozostałych przedsiębiorców. Następnie wypłata dywidendy do wspólników, czyli do komplementariuszy i akcjonariuszy, podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych albo podatkiem dochodowym od osób prawnych, według stawki 19%.

Zasadniczo zysk akcjonariusza, który jest osobą fizyczną, jest opodatkowany podwójnie. Jednak dywidenda wypłacona akcjonariuszowi spółki komandytowo-akcyjnej, który jest osobą prawną, np. spółką z o.o., może podlegać zwolnieniu z podatku, wówczas gdy akcjonariusz posiada przynajmniej 10% akcji spółki i spełnia warunki przewidziane w ustawie o CIT.

Natomiast komplementariusz, który odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem, ma prawo do odliczenia od podatku kwotę odpowiadającą iloczynowi procentowego udziału komplementariusza w zysku tej spółki i podatku należnego od tej spółki obliczonego zgodnie z art. 19 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT) za rok podatkowy, z którego przychód z tytułu udziału w zysku został uzyskany. Zastosowanie znajdzie tu zatem ten sam mechanizm, co w przypadku komplementariusza spółki komandytowej. Oznacza to, że komplementariusz obliczy swój udział w zysku spółki (zgodnie z umową spółki), na tej podstawie wyliczy podatek dochodowy, po czym tak wyliczony podatek pomniejszy o kwotę podatku wyliczonego poprzez pomnożenie swojego procentowego udziału w zysku przez kwotę podatku zapłaconego przez spółkę. Mając na względzie powyższe regulacje należy wskazać, że komplementariusz będący podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych nie zapłaci w praktyce zryczałtowanego podatku od otrzymanego udziału w zysku.

Księgowość w SKA

Spółka komandytowo-akcyjna ma obowiązek prowadzenia pełnej księgowości.

Spółki kapitałowe:

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jest kapitałową spółką handlową, posiadającą osobowość prawną. Co do zasady może być utworzona przez jednego bądź kilku wspólników będących osobami fizycznymi, jak i osobami prawnymi, z zastrzeżeniem, że nie może być zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Forma prawna jaką jest spółka z o.o. będzie optymalnym rozwiązaniem dla wspólników chcących zachować bezpośredni nadzór nad prowadzeniem spraw spółki, zasadniczo z jednoczesnym ograniczeniem odpowiedzialności, czyli ryzyka do swojego wkładu. Wymagany kapitał zakładowy spółki z o.o. wynosi co najmniej 5000 zł, a wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 zł.

Zgodnie z KSH do powstania spółki z o. o. wymaga się:

1. zawarcia umowy spółki
2. wniesienia przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego
3. powołania zarządu
4. ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeśli wymaga tego ustawa lub umowa spółki
5. wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS.

Warto pamiętać, że spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością można zarejestrować wyłącznie elektronicznie. Po jej rejestracji spółka obowiązana jest zgłosić dane uzupełniające do właściwego urzędu skarbowego na stosownym formularzu.

Należy w tym miejscu wskazać, że umowa spółki z o. o. powinna zasadniczo określać:

1. firmę i siedzibę spółki
2. przedmiot działalności spółki
3. wysokość kapitału zakładowego
4. określenie ilości udziałów przypadających na jednego wspólnika
5. liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników
6. czas trwania spółki.

Firma spółki z ograniczoną odpowiedzialnością to jej nazwa, która może być wybrana dowolnie, powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie „spółka z ograniczoną odpowiedzialnością”. Dopuszczalne jest także stosowanie skrótu w postaci „sp. z o. o.” lub „spółka z o. o.” w nazwie firmy. Ponadto firma spółki może zawierać także elementy wskazujące na przedmiot jej działalności w celu jej indywidualizacji.

ZUS w spółce z o.o.

Przy rejestracji spółka z o.o. zostanie automatycznie zarejestrowana w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych jako płatnik. Nie trzeba wysyłać do ZUS dodatkowych dokumentów. Co do zasady wspólnicy spółki z o.o. nie mają obowiązku ubezpieczeń ZUS z tego tytułu. Dotyczy to także członków zarządu, chyba że wykonują swoje funkcje na podstawie umów o pracę albo umów cywilnoprawnych. Ponadto osoba powołana do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania, np. członek zarządu, prokurent, która z tego tytułu pobiera wynagrodzenie, zostanie objęta obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym, a płatnikiem składki zdrowotnej będzie wówczas spółka. Należy w tym miejscu wskazać na występowanie niekiedy tzw. „iluzorycznej dysproporcji udziałów”, która może spowodować zobowiązanie wspólników do uiszczania składek ZUS. Przykładowo jeżeli w spółce z o.o. występuje dwóch wspólników, posiadających odpowiednio 99% udziałów i 1 % udziałów, wówczas narażają się oni na zobowiązanie ich do uiszczania składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne, z uwagi na działanie wspólników mające na celu obejście obowiązkowego oskładkowania. Należy bowiem pamiętać, że wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. obowiązany jest dokonać zgłoszenia siebie jako płatnika składek do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Wspólnik takiej spółki jest płatnikiem składek na własne ubezpieczenia, powinien zatem sporządzić i przekazać do ZUS stosowne zgłoszenie.

Opodatkowanie spółki z o.o.

Spółka z o.o. jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych oraz podatnikiem podatku od towarów i usług. Co do zasady wysokość stawki podatku dochodowego od osób prawnych to 19% od osiągniętego dochodu. Jeżeli spółka z o.o. będzie mogła zostać uznana za tzw. małego podatnika, wówczas stawka ta wyniesienie 9%, o ile roczne przychody spółki nie przekroczą 2.000.000 euro. Ponadto wypłata zysku przez spółkę na rzecz wspólników również podlegać będzie opodatkowaniu. W rzeczywistości dochodzi zatem do podwójnego opodatkowania, bowiem przychód wypracowany przez spółkę opodatkowany jest na poziomie spółki, a następnie przy wypłacie dywidendy wspólnikom dochodzi do ponownego opodatkowania, tym razem na poziomie wspólników. Wypłata wspólnikom dywidendy opodatkowana jest co do zasady zryczałtowanym podatkiem dochodowym w wysokości 19% PIT lub CIT.

Warto jednak pamiętać, że spółka z o.o. może skorzystać z z opodatkowania ryczałtem od dochodów spółek, tzw. estońskiego CIT, którego szczegółowy mechanizm przedstawię w osobnym wpisie. Może on się bowiem okazać atrakcyjną formą opodatkowania dla spółki z o.o.

Księgowość w spółce z o.o.

Jak każda spółka kapitałowa, spółka z o.o. obowiązana jest prowadzić pełną księgowość, tj. księgi rachunkowe. Ponadto na koniec każdego roku obrotowego spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sporządza sprawozdanie finansowe.

Spółka akcyjna

Spółka akcyjna jest kapitałową spółką prawa handlowego, w której wspólnicy uczestniczą w wyniku objęcia akcji wyemitowanych przez spółkę. Spółki akcyjnej nie może założyć, jako jej jedyny akcjonariusz, jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. Założycielem spółki akcyjnej mogą być osoby fizycznych, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, które posiadają jednak zdolność prawną.

Kapitał zakładowy spółki akcyjnej powinien wynosić co najmniej 100.000 złotych, a wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 1 grosz. Z kolei firma spółki może być dowolna. Powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie „spółka akcyjna”. Dopuszczalne jest również używanie skrótu „S.A.”.

Należy również wskazać, że podstawowym podziałem akcji w spółce akcyjnej jest podział na akcje imienne i akcje na okaziciela. Natomiast podział akcji ze względu na treść prawa z nich wynikającego, to podział na akcje zwykłe i akcje uprzywilejowane. Statut spółki akcyjnej musi jednak określać liczbę akcji zwykłych i uprzywilejowanych wraz z opisaniem związanych z nimi uprawnień.

Co do zasady zakup akcji spółki akcyjnej w wyniku objęcia akcji wyemitowanych przez spółkę (pierwotne), lub w drodze nabycia istniejących już akcji, na przykład na podstawie umowy sprzedaży (wtórne) powoduje, że właściciel akcji jest jej akcjonariuszem. Akcjonariusz jest wówczas upoważniony do otrzymania określonej części dywidendy. Warto przy tym wskazać, że akcjonariusze spółki akcyjnej nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki i zachowują co do zasady anonimowość.

Warto również dodać, że ta forma prawna prowadzenia działalności rekomendowana jest raczej dużym podmiotom gospodarczym, które planują wejść na giełdę.

Należy również w tym miejscu wskazać na dodatkowe formalności, jakie wiążą się z prowadzeniem spółki akcyjnej. Ma ona bowiem obowiązek prowadzenia własnej strony internetowej przeznaczonej do komunikacji z akcjonariuszami. Na stronie internetowej powinny znaleźć się istotne informacje dotyczące spółki, m.in. firma, siedziba i adres, numer KRS wraz z oznaczeniem właściwego sądu rejestrowego, NIP oraz wysokość kapitału zakładowego. Na takiej stronie powinny znajdować się również ogłoszenia spółek wymagane przez prawo oraz statuty tych spółek.

Zgodnie z KSH do powstania spółki akcyjnej wymaga się:

• zawiązania spółki, w tym podpisania statutu przez założycieli;
• wniesienia przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, z uwzględnieniem art. 309 zasady obejmowania i pokrycia akcji spółki akcyjnej § 3 i § 4;
• ustanowienia zarządu i rady nadzorczej;
• wpisu do rejestru.

ZUS w spółce akcyjnej

Co do zasady akcjonariusze nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom ZUS. Natomiast przy rejestracji spółka akcyjna zostanie automatycznie zarejestrowana w ZUS jako płatnik składek.

Opodatkowanie w spółce akcyjnej

Spółka akcyjna jest podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) oraz podatnikiem podatku od towarów i usług (VAT). Ponadto akcjonariusze spółki płacą podatek (19%) od wypłacanych im dywidend oraz innych dochodów z udziału w zyskach osób prawnych np. dochód z umorzenia udziałów (akcji). Należy również wskazać, że spółka może jednak skorzystać z opodatkowania ryczałtem od dochodów spółek, czyli tzw. estońskiego CIT.

Księgowość w spółce akcyjnej

W spółce akcyjnej oczywiście wymagane jest prowadzenie pełnej księgowości, czyli ksiąg rachunkowych, a ponadto publikowanie rocznych raportów, sprawozdań finansowych.

Prosta spółka akcyjna

Prosta spółka akcyjna, dalej: PSA, to stosunkowo nowy rodzaj spółki kapitałowej w polskim systemie prawnym. Ta forma prawna obowiązuje bowiem od 1 lipca 2021 roku i wymaga mniej formalności od klasycznej spółki akcyjnej. PSA została stworzona zasadniczo z myślą o początkujących firmach czy też o osobach planujących rozpocząć własny biznes, w tym tzw. start-upach.

Spółka ta może zostać założona przez jedną lub kilka osób fizycznych czy też osób prawnych. Przy czym istnieje brak możliwości zawiązana tej spółki wyłącznie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Natomiast umowa spółki reguluje zasady działania prostej spółki akcyjnej, określając przede wszystkim firmę i siedzibę spółki, przedmiot działalności, organy spółki, liczbę, serie i numery akcji.

Co do zasady w prostej spółce akcyjnej tworzy się wyrażony w złotych kapitał akcyjny, na który przeznacza się wniesione wkłady pieniężne oraz niepieniężne. Kapitał akcyjny powinien wynosić co najmniej 1 złoty. Natomiast akcje nie posiadają wartości nominalnej, nie stanowią części kapitału akcyjnego i są niepodzielne. Mimo tego, akcje przekładają się na prawa członkowskie akcjonariuszy w spółce, co w praktyce oznacza, że to im więcej akcjonariusz będzie posiadał akcji, tym jego głos w spółce będzie ważniejszy.

ZUS w prostej spółce akcyjnej

Akcjonariusze, którzy nie świadczą usług lub pracy na rzecz spółki nie podlegają ubezpieczeniom ZUS. Dotyczy to sytuacji, gdy jest jeden akcjonariusz, jak również, gdy jest ich kilku. Natomiast jeżeli akcjonariusz objął akcję w zamian za świadczenie usług lub pracy, to wówczas podlega obowiązkowym ubezpieczeniom ZUS.

Opodatkowanie w prostej spółce akcyjnej

Spółka jest podatnikiem podatku VAT, a także podatku CIT na zasadach ogólnych tj. 19% albo 9%, wówczas gdy rozpoczyna działalność w danym roku podatkowym lub gdy przychód brutto nie przekroczył wielkości 2.000.000 euro, z pewnymi wyjątkami przewidzianymi w ustawie, np. przy przekształceniu z podmiotów niepodlegających pod CIT. Następie akcjonariusz co do zasady płaci podatek od dywidendy, tj. po wypłacie zysku według stawki 19%. Warto również wskazać, że PSA może skorzystać z opodatkowania ryczałtem od dochodów spółek, czyli tzw. estońskiego CIT.

Księgowość

Prosta spółka akcyjna jest obowiązana prowadzić pełną księgowość, czyli w postaci ksiąg rachunkowych.

Podsumowanie

Wybór formy prawnej prowadzenia działalności nie należy do łatwych decyzji i co istotne, nie ma jednej formy prawnej, która byłaby optymalną formą dla każdego biznesu. Bowiem wiele zależy chociażby od specyfiki działalności, ilości wspólników i posiadanego przez nich kapitału, wreszcie od ilości posiadanych inwestycji przez podmiot gospodarczy czy też od ryzyka występującego w danej branży. W przypadku nowych działalności i jednoczesnej chęci ograniczenia ryzyka biznesowego na pewno warto rozważyć spółkę z o.o. Podobnie w przypadku większych biznesów, które nastawione są na reinwestowanie większości osiąganych dochodów, warto zastanowić się nad spółką z o.o. korzystającą z opodatkowania ryczałtem od dochodów spółek, czyli z estońskiego CIT. Z kolei w przypadku dochodowych działalności z niskim poziomem ryzyka i inwestycji warto rozważyć spółkę komandytową. Jednak tak jak wskazałam na wstępie, wybór odpowiedniej formy prawnej wiąże się w wnikliwą analizą sytuacji danego podmiotu gospodarczego. Zatem jeżeli potrzebujesz pomocy w procesie planowania i wyboru odpowiedniej formy prowadzenia działalności gospodarczej, wówczas zapraszam do kontaktu.

Doradca podatkowy

Paulina Machała

Zastrzeżenie prawne

Kancelaria Doradcy Podatkowego Paulina Machała informuje i zastrzega, że wszelkie publikacje umieszczone na stronie internetowej www.paulinamachala.pl w ramach bloga mają jedynie charakter informacyjny i tym samym nie stanowią porady prawnej ani porady podatkowej. Kancelaria nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystanie informacji zawartych w publikacjach bez uprzedniego zasięgnięcia profesjonalnej porady prawnej.